vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، جلسه دوم از درس‌گفتار اقتصاد مقاومتی با رویکرد حمایت از کالای ایرانی در 11 مهر 98 برگزار شد؛ آنچه در ادامه می‌خوانید مشروح مطالب بیان شده از سوی حجت الاسلام دکتر احمد علی یوسفی عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی است:  

جنگ اقتصادی علیه جمهوری اسلامی ایران

رهبر معظم انقلاب بعد از طرح جنگ تمام عیار اقتصادی بحث حمایت از کالای ایرانی را مطرح فرمودند. تاریخ نشان می‌دهد که هر موقع حوزه‌ها و علما اقدام لازم و به موقع در برابر اقدامات اقتصادی دشمنان انجام دادند، درک روشنی از اقدامات آنان پیدا کردند و هر موقع سکوت کردند یا اقدامات مناسب، حتی اقدامات علمی مناسب انجام ندادند، به علت عدم درک شرایط جنگ اقتصادی دشمن علیه مسلمین و کشورهای اسلامی بوده است. الآن نیز همین مشکل را ما داریم. اگر حوزه و علما درک روشنی از اقدامات اقتصادی دشمن پیدا می‌کردند، به هیچ وجه این گونه آرام و ساکت نمی‌ماندند.

اقدامات جنگ اقتصادی علیه جمهوری اسلامی ایران عبارتند از:

الف) دوران جنگ تحمیلی (1359-1367)

1.منع همه کشورها از فروش کلیه تجهیزات نظامی به ایران؛

2.تحریم های وسیع اقتصادی، علمی، نظامی در 7 آبان 66؛

3.در ژانویه 1984 (1363) به دلیل بمب‌گذاری در پایگاه نظامی آمریکا در لبنان که 241 کشته برجای گذاشت، آمریکا جمهوری اسلامی ایران را در لیست کشورهای حامی تروریسم قرار داد. این امر موجب منع صادرات و فروش کلیه تجهیزات نظامی به ایران شد؛ صادرات تمام کالاهای دارای مصارف دوگانه نظامی و غیرنظامی از سایر کشورها به ایران به شدت کنترل می‌شد و تمام کمک‌های مالی به ایران از جمله اعطای وام توسط بانک جهانی قطع گردید[1]. این جریان تا پایان جنگ هر روز تشدید می‌شد.

ب) دوران بعد از جنگ تحمیلی

1. در سال 1371 پس از شکست خوردن عراق در حمله به کشور کویت، آمریکا با تصویب قانون «منع گسترش تجهیزات نظامی ایران و عراق» تحریم جدیدی علیه ایران وضع کرد. به دنبال آن در سال 1372 تحریم اقتصادی جدیدی را علیه ایران آغاز کرد. کشورهای انگلیس، فرانسه، ایتالیا و آلمان از متحدان آمریکا در این تحریم به شمار می‌آمدند.

2. آمریکا در سال 1373 تحریم‌ها را تشدید کرد و تمامی ارتباطات تجاری و سرمایه‌گذاری با ایران، از جمله خرید نفت را قطع کرد.

3. آمریکا برای اینکه سایر کشورها را وادار به همراهی با تحریم‌ها کند، در سال 1374 تقریباً تمامی ‌معاملات تجاری و سرمایه‌گذاری در ایران را ممنوع اعلام کرد و با تصویب طرح داماتو، رییس‌جمهور آمریکا اجازه یافت شرکت‌های غیرآمریکایی که فن‌آوری صنعت نفت را در اختیار ایران می‌گذاشتند، تحریم و مجازات کند.^[2]

4. تحریم‌ها بعد از حادثه 11 سپتامبر 2001، شکل جدیدی به خود گرفت. آمریکا کشورهای ایران، عراق و کره شمالی را محورهای شرارت خواند و در سال 2001 به افغانستان و در سال 2003 به عراق حمله نظامی کرد.

5. در سال 2004 آمریکا برنامه‌های ایران برای دستیابی به انرژی هسته‌ای را به تلاش ایران برای دستیابی به سلاح‌های هسته‌ای تفسیر کرد و تحریم‌ها و خصومت علیه ایران شدیدتر شد.

6. در کنار تحریم‌های اقتصادی، سال 2006 میلادی، آمریکا ده نفر از فارغ‌التحصیلان دانشگاه صنعتی شریف که به دعوت دانشمندان ایالات متحده جهت شرکت در یک گردهمایی به کالیفرنیا دعوت شده بودند را دستگیر و زندانی کرد.

7. در سال 2007 میلادی شرکت‌های آمریکایی «مایکروسافت» و «یاهو»، ایران را از لیست کشورهایی که خدمات وب دریافت می‌کردند، خارج ساختند.^[3] در همین سال آمریکا لیستی از بانک‌های ایرانی و تعدادی از نهادها و شرکت‌های وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ‌را در لیست تحریم‌های خود قرار داد و بانک جهانی نیز اعلام کرد از دادن خدمات به ‌این بانک‌ها و مؤسسات خودداری خواهد کرد.^[4]

8. جمهوری اسلامی ایران که دشمن اصلی گروه‌های تروریستی منطقه خاورمیانه محسوب می‌شود و بدین وسیله منافع آمریکا را ـ آمریکا این گروه‌ها را برای تامین منافع خود اجیر کرده بود ـ در معرض خطر جدی قرار داده بود، در سال 2009 میلادی آمریکا با تمدید و تشدید تحریم‌ها علیه ایران، مدعی شد: «اقدامات و سیاست‌های دولت ایران در تضاد با منافع آمریکا در منطقه است و تهدیدی نامتعارف و خارق‌العاده برای امنیت ملی و سیاست خارجی آمریکا محسوب می‌شود.»

در این تحریم‌ها اتحادیه اروپا با آمریکا همراهی گسترده‌ای داشت و در سال 1391 تحریم‌های جدیدی برای فشار بیشتر بر برنامه‌های هسته‌ای ایران وضع کردند. طبق تحریم‌های جدید هر گونه همکاری شرکت‌ها و شخصیت‌های حقوقی با صنایع نفت و گاز و پتروشیمی ایران یا بانک مرکزی ممنوع شده است. همچنین مجازات‌هایی برای کسانی که به ایران برای صادرات نفت خامش کمک می کنند در نظر گرفته شده است. کسانی که به تغییر پرچم نفت‌کش‌های ایران کمک کنند یا راه‌های دیگر فرار از تحریم‌ها را تامین نمایند نیز مجازات خواهند شد.

به علاوه، تحریم‌های جدید مبادلات نفت خام ایران با دیگر کالاها مانند غلات را ممنوع کرد.^[5] اینجا بود که رهبری اعلام کرد تحریم‌ها از سال 1390 وارد جنگ اقتصادی شده است. یعنی کشور آمریکا و همراهانش در شمار کفار حربی محسوب می‌شوند.

ج) اعتراف آمریکایی‌ها به جنگ اقتصادی 

هیلاری کلینتون، در خاطراتش می‌نویسد: «هدف ما این بود که آن‌قدر فشار مالی به رهبران ایران وارد کنیم تا هیچ راهی نداشته باشند، جز این‌که با یک پیشنهاد جدی به میز مذاکره برگردند. ما صنعت نفت، بانک‌ها، و برنامه‌های تسلیحاتی ایران را هدف گرفتیم.

همچنین شرکت‌های بیمه، خطوط حمل و نقل، معامله‌گران انرژی، مؤسسات مالی، و بسیاری از بازیگران دیگر را [در لیست تحریم‌ها] نام‌نویسی می‌کردیم تا [سهم] ایران را از تجارت جهانی قطع کنیم ... مسدود کردن دارایی‌های بانک‌های ایرانی خرید بیمه در بازار بین‌المللی را برای تانکرهای ایرانی غیرممکن، و دسترسی آنها به شبکه‌های مالی جهانی را قطع می‌کرد. این یک حمله همه‌جانبه بود.»^[6]

رابرت پلیترو، معاون وزیر خارجه آمریکا نیز این گونه از جنگ تمام‌عیار اقتصادی حکایت می‌کند: «آمریکا مصمم است از تمامی امکانات و ابزارهایی که در اختیار دارد برای تضعیف توانایی‌های مالی و اقتصادی ایران استفاده نماید».^[7]

ریچارد نفیو، مسئول تیم طراحی تحریم‌ها علیه ایران در کتاب هنر تحریم‌ها ضمن اعتراف به جنگ تمام‌عیار اقتصادی اظهار می‌کند که به‌رغم تحریم اقلام مختلف کالاهای مورد نیاز ایرانیان، مانع واردات کالاهای لوکس به ایران نشدیم تا ذخیره ارزی ایران با سرعت بیشتری تحلیل برود.^[8]

در جنگ اقتصادی پیش‌رو، بیش از 700 اقتصاددان در خدمت اتاق جنگ وزارت خزانه‌داری آمریکا هستند و تحولات اقتصاد ایران را به دقت زیر نظر دارند. استوارت لوی در دهمین سالگرد تأسیس سازمان به اصطلاح مقابله با تروریسم و تأمین مالی TFI در سال 2014 می‌گوید: «زمانی که ریاست این اداره به من پیشنهاد شد، هفت نفر بودیم. امروز این مجموعه 700 اقتصاددان دارد که بدون آنکه دیده شوند، روی اقتصاد کشورهای هدف از جمله جمهوری اسلامی ایران کار می‌کنند». لوی شخصا به کشورهای مختلف سفر کرده و مسئولان کشورها و حتی شرکت‌های خصوصی را از تجارت با ایران برحذر داشته است.^[9]

تبیین مفهومی «حمایت از کالای ایرانی»

حمایت از کالای ایرانی موضوعی است که حکم شرعی آن باید از منابع فقهی، استنباط و استخراج شود. بنابراین تبیین و فهم صحیح ابعاد و اجزای آن جهت موضوع‌شناسی حکم فقهی لازم است. برای این امر باید تبیین مفهومی حمایت از کالای ایرانی صورت گیرد، و مقصود از کالای ایرانی و کالای خارجی نیز معلوم شود.

یک واژه و پدیده را می‌توان از ابعاد گوناگونی تعریف و تبیین کرد که یکی از آنها هدف از ارائه آن واژه و پدیده می‌باشد. هدف از ارائه شعار «حمایت از کالای ایرانی» مقابله با جنگ تمام‌عیار اقتصادی است که دشمنان انقلاب اسلامی، علیه ملت ایران آغاز کرده‌اند.

دشمن قصد دارد با ایجاد موانع، جریان تولید کالای ایرانی را متوقف کند، و در صورت تولید کالای ایرانی، با تبلیغات فراوان توسط عوامل فریب‌خورده یا جاهل داخلی مانع مصرف آن شود و نیز مشکلات فراوانی برای صادرات آنها فراهم کند. در حالی که اگر کالای تولید شده ایرانی توسط هر ایرانی خریداری و مصرف شود و به کمک آنها به خارج از ایران صادر گردد، تولید کننده ایرانی حمایت خواهد شد و جریان تولید و ایجاد اشتغال افزایش خواهد یافت.

همچنین اگر حمایت لازم برای ارتقای کیفیت کالا در داخل فراهم شود، کیفیت نیز ارتقا پیدا می‌کند. در هر صورت منظور از «کالا» در شعار «حمایت از کالای ایرانی» کالای تولیدی ایرانی است. یعنی هم کالای تولیدی نهایی، هم واسطه‌ای و اولیه را شامل می‌شود.

این حمایت، با مصرف آن کالا در داخل ایران و صادراتش به خارج از ایران صورت می‌گیرد. پس با در نظر گرفتن این هدف می‌توان گفت: «حمایت از کالای ایرانی یعنی خریداری و مصرف پایدار کالای تولید شده ایرانی توسط هر فرد ایرانی یا غیر ایرانی».

توضیح مؤلفه‌ پایداری در خرید و مصرف: اگر خرید و مصرف کالای ایرانی به صورت پایدار واقع شود، مفهوم حمایت از کالای ایرانی در جنگ اقتصادی محقق می‌شود. چون اگر خرید و مصرف به صورت پایدار نباشد نمی‌‌توان به عنوان ابزار مقابله با جنگ تمام‌عیار اقتصادی باشد.

چون جنگ اقتصادی دشمن علیه ملت ایران یک امر موقتی نیست، بلکه تا انقلاب اسلامی ایران پایدار باشد و حمایت ملت ایران از انقلاب اسلامی ادامه پیدا کند، جنگ اقتصادی برای شکستن اراده ملت ایران نیز ادامه پیدا خواهد کرد. پس لازم است حمایت از کالای ایرانی با خرید و مصرف پایدار صورت گیرد. اما پایداری در خرید و مصرف کالای ایرانی با چه مؤلفه‌هایی محقق می‌شود؟

الزامات پایداری در خرید و مصرف

الف) تولید مطابق با نیاز و ذائقه مصرف کننده: تولید کالای ایرانی باید مطابق با نیاز و ذائقه مصرف کننده اعم از مصرف کننده ایرانی و غیر ایرانی باشد. در غیر این صورت کالای تولید شده، تقاضا و بازار مناسب را پیدا نخواهد کرد و در صورت تولید، در انبارها باقی می‌ماند و تولید کننده با صدمات اقتصادی مواجه می‌شود.

بنابراین تولید کنندگان کالای ایرانی مرتب باید نیازها و ذائقه‌های مصرف کننده داخلی و خارجی خود را رصد کنند و مطابق با آنها کالاها را تولید کنند. بلکه در صورت امکان باید با تبلیغ و معرفی ویژگی‌های مثبت کالاهای تولیدی خود، ذائقه مصرف کننده‌ها را به سمت کالاهای ایرانی سوق دهند و نیاز‌سازی مثبت انجام دهند. البته تبلیغ، نیازسازی، ذائقه‌شناسی و تولید مطابق با نیاز و ذائقه مصرف کننده، باید در چارچوب موازین اسلامی صورت گیرد.

ب) تولید با کیفیت مناسب: تولید کالای ایرانی باید نسبت به کالاهای مشابه خارجی با کیفیت مناسب باشد. کیفیت کالای تولیدی ایرانی باید در حد قابل رقابت با کالاهای مشابه خارجی باشد. در این صورت مصرف کننده کالای ایرانی، مصرف کالای ایرانی را بر کالای مشابه خارجی ترجیح خواهد داد.

بنابراین هر تولید کننده کالای ایرانی به عنوان یک وظیفه ملی و اسلامی در مقابله با جنگ اقتصادی تحمیلی بر ملت ایران و برای تحقق حمایت از کالای ایرانی باید تلاش کند تا از همه ظرفیت خود استفاده کند و کالای با کیفیت مناسب و قابل رقابت با کالای مشابه خارجی تولید کند.

ج) مصرف متعصبانه: یکی دیگر از مؤلفه‌‌های پایداری، برخورد متعصبانه در مصرف کالای ایرانی است. اگر کالای ایرانی مطابق با نیاز و ذائقه مصرف کننده تولید شود و به لحاظ کیفیت قابل رقابت با کالاهای خارجی باشد، مصرف کنندگان، کالاهای ایرانی را تقاضا و مصرف می‌کنند. اما رسیدن به نقطه مطلوب به لحاظ دو مؤلفه بیان شده، به‌ویژه مؤلفه کیفیت مناسب قابل رقابت با کالای خارجی، همیشه به آسانی ممکن نیست.

در این صورت اگر کالای ایرانی مصرف نشود، تولید کننده ایرانی، به‌رغم تلاش برای رسیدن به نقطه مطلوب به لحاظ کیفیت، با صدمات اقتصادی مواجه خواهد شد و حمایت از کالای ایرانی محقق نمی‌شود. در این هنگام تعصب، حمیت و غیرت اسلامی ایرانی نیاز است تا مفهوم پایداری در حمایت از کالای ایرانی آشکار شود.   

حضرت آیت الله خامنه‌ای، در این باره می‌فرمایند: آن چیزهایی که مشابه داخلی دارد، متعصّبانه و با تعصّبِ تمام، ملّت ایران، خارجیِ آن را مصرف نکنند. من فقط برای متدیّنین و افرادی که برای حرف ما حجّیّت شرعی قائلند، این را نمی‌گویم؛ من این حرف را برای هر کسی می‌گویم که به ایران علاقه‌مند است، به آینده‌ کشور علاقه‌مند است، به فکر بچّه‌های خودش است که بنا است فردا در این کشور زندگی کنند.

شما مصنوعات خارجی را که مصرف می‌کنید، در واقع کمک می‌کنید به اینکه حجم آن بنگاه خارجی، آن کارگر خارجی، آن سرمایه‌دار خارجی، مدام بیشتر بشود و تولید داخلی ضربه بخورد، شکست بخورد. این را به همه‌ مردم، به خصوص آن ‌کسانی‌که مصارف زیادی دارند [می‌گویم‌]؛ دولتی‌ها هم همین‌جور؛ دولتی‌ها هم در مصارف دولتی، در اشیاء مصرفی‌ای که در ساختمان ها، در چیزهای گوناگون مصرف می‌کنند، حتماً ملاحظه کنند تولید داخلی را.^[10] با تعصب دنبال کالای ایرانی بگردید؛ فروشنده، کالای ایرانی بفروشد؛ خریدار، کالای ایرانی بخرد؛ مسئولین تولید ایرانی را کمک کنند و حمایت بکنند و از واردات و قاچاق جلوگیری کنند.^[11]

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای برای روشن کردن مفهوم و مصداق تعصب در مصرف کالای ایرانی به یک نوع رفتار متعصبانه ورزشی ملی مثال می‌زنند و تمام ملت را در مصرف کالای ایرانی به آن نوع رفتار دعوت می‌کنند: 

جوان‌های ما تعصب دارند نسبت به فلان تیم فوتبال؛ یکی طرفدار تیم قرمز است، یکی طرفدار تیم آبی است، [آن هم] با تعصب و حتی [تعصب] به تیم‌های خارجی؛ یکی طرفدار تیم رئال است، یکی طرفدار تیم [دیگر]، اینها تعصب نسبت به این تیم‌ها دارند؛ اگر همین مقدار و همین اندازه تعصب را نسبت به اقتصاد ملی و تولید داخلی داشته باشیم، بسیاری از کارهای ما اصلاح خواهد شد».^[12]

وقتی انسان نسبت به یک امر مطلوبی تعصب داشته باشد، تلاش می‌کند ضعف‌های آن را برطرف کند یا حتی با برخی ضعف‌ها هم آن را بپذیرد و از آن دفاع کند و با دفاع خود تلاش می‌کند تا آن ضعف برطرف شود. وقتی فردی طرفدار یک تیم فوتبال است، هر چند آن تیم دارای ضعف‌هایی باشد اما از حمایت از آن دست نمی‌کشد، بلکه با حمایت و تشویق خود تلاش می‌کند تا آن ضعف برطرف شود.

درباره حمایت از کالای ایرانی نیز همین‌گونه است؛ اگر کالای ایرانی نسبت به مشابه خارجی خود مواجه با کیفیت مناسب نباشد، نباید از حمایت از کالای ایرانی دست برداریم؛ بلکه باید با حمایت از آن، ضعف کیفیت را برطرف کنیم. وقتی کالای ایرانی خریداری و مصرف شود، تولید کننده متعصب نیز حمایت می‌شود و افزون بر تامین هزینه‌های تولیدی می‌تواند ابزارهای تولیدی جدیدی را خریداری کند و کیفیت کالای تولیدی خود را نیز افزایش دهد./241/241/ح

مقرر: حمزه معلی

منابع:

[1]. فتح الله پریشان، پایگاه بصیرت، شناسه خبر: ۲۴۷۴۱۹،  تاریخ مراجعه: 25/4/97، آدرس: http://basirat.ir/fa/news/247419

[2] . همان.

[3] . همان.

[4]. همان.

[5]. همه تحریم های اقتصادی آمریکا علیه ایران، سایت خبرگزاری دانشجو(www.snn.ir/Print/213943).

[6] . مصطفی قاسمی، تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا علیه ایران و آثار آن، ص 187.

[7] . همان.

[8]. ریچارد نفیو، هنر تحریم‌ها نگاهی از درون، ص 2.

[9]. مصطفی طاهری، اتاق جنگ در وزارت خزانه‌داری، روزنامه خراسان، 21/3/1397.

[10] بیانات آیه الله خامنه‌ای، 29/11/1393.

[11]. آیة الله خامنه‌ای، بیانات در حرم مطهر رضوی، 1/1/1397.

[12]. همان.